Giám định tư pháp là một quá trình đánh giá chuyên môn và kỹ thuật về các vấn đề pháp lý liên quan đến bằng chứng, chứng cứ, tài sản và giá trị của chúng trong các vụ kiện. Quyền và nghĩa vụ của chủ thể trong giám định tư pháp là một chủ đề quan trọng cần được làm rõ. Vậy, chủ thể trong giám định tư pháp có quyền và nghĩa vụ gì? Hãy cùng TỨ HOÀNG MOBILE tìm hiểu trong bài viết dưới đây.

Giám định tư pháp là gì?

Giám định tư pháp là quá trình mà người giám định tư pháp sử dụng kiến thức, phương tiện, phương pháp khoa học, kỹ thuật và nghiệp vụ để đưa ra các kết luận chuyên môn về những vấn đề liên quan đến hoạt động khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án hình sự, cũng như giải quyết các vụ việc dân sự và vụ án hành chính theo yêu cầu của các cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng hoặc theo yêu cầu của những người yêu cầu giám định theo quy định của Luật Giám định tư pháp. Trong quá trình này, người giám định tư pháp sẽ áp dụng những phương pháp khoa học, kỹ thuật và nghiệp vụ để đưa ra những kết luận chính xác và đáng tin cậy.

(Khoản 1 Điều 2 Luật Giám định tư pháp 2012, được sửa đổi 2020)

Quyền và nghĩa vụ của chủ thể trong giám định tư pháp

Quyền, nghĩa vụ của người trưng cầu giám định tư pháp

Người yêu cầu giám định có các quyền và nghĩa vụ sau:

• Có quyền yêu cầu cá nhân hoặc tổ chức được quy định tại khoản 4 Điều 2 Luật Giám định tư pháp 2012 thực hiện giám định.
• Có quyền yêu cầu cá nhân hoặc tổ chức đã được yêu cầu trả kết luận giám định đúng theo nội dung và thời hạn đã yêu cầu.
• Có quyền yêu cầu cá nhân hoặc tổ chức đã thực hiện giám định tư pháp giải thích kết luận giám định.

Người yêu cầu giám định có nghĩa vụ sau:

• Xác định rõ nội dung, lĩnh vực hoặc chuyên ngành cần được giám định trong vụ án hoặc vụ việc đang được giải quyết; lựa chọn cá nhân hoặc tổ chức có năng lực và đủ điều kiện để thực hiện giám định phù hợp với tính chất và nội dung cần được giám định, để đưa ra quyết định yêu cầu giám định.
• Phải ra quyết định yêu cầu giám định bằng văn bản.
• Cung cấp thông tin, tài liệu và mẫu vật có liên quan đầy đủ, kịp thời và chịu trách nhiệm trước pháp luật theo yêu cầu của cá nhân hoặc tổ chức thực hiện giám định tư pháp.
• Thực hiện việc tạm ứng và thanh toán chi phí giám định tư pháp đầy đủ, kịp thời.
• Thực hiện hoặc đề nghị cơ quan có thẩm quyền áp dụng các biện pháp bảo vệ người giám định tư pháp hoặc người thân thích của người giám định tư pháp trong trường hợp có căn cứ xác định tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm hoặc tài sản của họ bị đe dọa do việc thực hiện giám định tư pháp hoặc tham gia vào vụ án, vụ việc với tư cách là người giám định tư pháp.

(Điều 21 Luật Giám định tư pháp 2012, được sửa đổi 2020)

Quyền, nghĩa vụ của người yêu cầu giám định tư pháp

Người yêu cầu giám định có các quyền sau đây:

• Có quyền gửi văn bản yêu cầu trưng cầu giám định cho cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng hoặc người có thẩm quyền tiến hành tố tụng.
• Trong trường hợp cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng hoặc người có thẩm quyền tiến hành tố tụng không chấp nhận yêu cầu, họ phải thông báo bằng văn bản cho người yêu cầu giám định trong vòng 7 ngày kể từ ngày nhận được yêu cầu trưng cầu giám định.
• Nếu đã qua thời hạn nêu trên hoặc nhận được thông báo từ chối trưng cầu giám định, người yêu cầu giám định có quyền tự mình yêu cầu giám định.

Người yêu cầu giám định có các quyền sau đây:

• Có quyền yêu cầu cá nhân hoặc tổ chức thực hiện giám định tư pháp trả kết luận giám định đúng thời hạn đã thỏa thuận và theo nội dung đã yêu cầu.
• Có quyền yêu cầu cá nhân hoặc tổ chức đã thực hiện giám định tư pháp giải thích kết luận giám định.
• Có quyền đề nghị Tòa án triệu tập người giám định tư pháp đã thực hiện giám định tham gia phiên tòa để giải thích và trình bày về kết luận giám định.
• Có quyền yêu cầu cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng hoặc người có thẩm quyền tiến hành tố tụng trưng cầu giám định lại; yêu cầu giám định bổ sung theo quy định tại khoản 1 Điều 29

Luật Giám định tư pháp 2012.

Người yêu cầu giám định tư pháp có các nghĩa vụ sau đây:

• Phải cung cấp thông tin và tài liệu có liên quan đến đối tượng giám định theo yêu cầu của người giám định tư pháp và chịu trách nhiệm về tính chính xác của thông tin và tài liệu đã cung cấp.
• Phải nộp tạm ứng chi phí giám định tư pháp khi yêu cầu giám định và thanh toán chi phí giám định cho cá nhân hoặc tổ chức thực hiện giám định kịp thời và đầy đủ khi nhận kết luận giám định.
• Người yêu cầu giám định chỉ được thực hiện quyền tự yêu cầu giám định trước khi Tòa án ra quyết định đưa vụ án ra xét xử sơ thẩm.

(Điều 22 Luật Giám định tư pháp 2012, được sửa đổi 2020)

Quyền, nghĩa vụ của người giám định tư pháp khi thực hiện giám định tư pháp

Người giám định tư pháp có các quyền sau đây:

• Có quyền lựa chọn phương pháp thích hợp để tiến hành giám định dựa trên yêu cầu cụ thể;
• Có quyền sử dụng kết quả thực nghiệm, xét nghiệm bổ sung hoặc kết luận chuyên môn từ các cá nhân hoặc tổ chức khác nhằm hỗ trợ quá trình giám định;
• Có quyền độc lập trong việc đưa ra kết luận giám định;
• Có quyền đề nghị người trưng cầu giám định hoặc cơ quan có thẩm quyền thực hiện biện pháp bảo vệ khi có dấu hiệu đe dọa đến tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm hoặc tài sản của người giám định tư pháp hoặc người thân liên quan đến quá trình giám định;
• Có quyền từ chối thực hiện giám định tư pháp trong các trường hợp quy định tại khoản 2 Điều 11 của Luật Giám định tư pháp 2012;
• Có quyền được bố trí vị trí phù hợp khi tham gia tố tụng tại phiên tòa.

Người giám định tư pháp có các nghĩa vụ sau đây:

Phải tuân thủ các nguyên tắc thực hiện giám định tư pháp;

Phải thực hiện giám định theo nội dung yêu cầu đúng quy định;

Phải thực hiện và trả kết luận giám định đúng thời hạn yêu cầu. Trong trường hợp cần thêm thời gian để thực hiện giám định, người giám định tư pháp phải thông báo kịp thời cho người trưng cầu hoặc yêu cầu giám định;

Phải lập hồ sơ giám định;

Phải bảo quản mẫu vật giám định và tài liệu liên quan đến vụ việc giám định;

Không được tiết lộ kết quả giám định cho bất kỳ người nào trừ khi có sự đồng ý bằng văn bản từ người trưng cầu hoặc yêu cầu giám định;

Phải chịu trách nhiệm cá nhân về kết luận giám định đưa ra. Trong trường hợp cố ý đưa ra kết luận giám định sai sự thật gây thiệt hại cho cá nhân hoặc tổ chức, người giám định tư pháp còn phải bồi thường và hoàn lại theo quy định của pháp luật.

Ngoài những quyền và nghĩa vụ trên, người giám định tư pháp còn có các quyền và nghĩa vụ khác được quy định theo luật pháp về tố tụng.

(Điều 23 Luật Giám định tư pháp 2012, được sửa đổi 2020)

Quyền, nghĩa vụ của tổ chức được trưng cầu, yêu cầu giám định tư pháp

Tổ chức được trưng cầu hoặc yêu cầu giám định tư pháp có các quyền sau đây:

Có quyền yêu cầu người trưng cầu hoặc người yêu cầu giám định cung cấp đầy đủ và kịp thời thông tin, tài liệu và mẫu vật cần thiết cho quá trình giám định;

Có quyền từ chối tiếp nhận trưng cầu hoặc yêu cầu giám định tư pháp trong các trường hợp sau:

• Nội dung trưng cầu hoặc yêu cầu giám định không phù hợp với phạm vi chuyên môn hoặc không đáp ứng đủ năng lực và điều kiện để thực hiện giám định;
• Đối tượng giám định hoặc tài liệu liên quan không đủ hoặc không có giá trị để đưa ra kết luận giám định, sau khi đã yêu cầu người trưng cầu hoặc người yêu cầu giám định bổ sung hoặc làm rõ;
• Không đủ thời gian để thực hiện giám định;
• Không đảm bảo tính độc lập và khách quan trong quá trình giám định;
• Có quyền nhận được tạm ứng chi phí giám định tư pháp khi tiếp nhận trưng cầu hoặc yêu cầu giám định và phải được thanh toán đầy đủ và kịp thời chi phí giám định tư pháp khi trình bày kết quả giám định.

Tổ chức được trưng cầu hoặc yêu cầu giám định tư pháp có các nghĩa vụ sau đây:

• Trong vòng 5 ngày làm việc kể từ ngày nhận được trưng cầu hoặc yêu cầu giám định tư pháp, phải chỉ định người có trình độ chuyên môn và khả năng nghiệp vụ phù hợp với nội dung trưng cầu hoặc yêu cầu giám định, và chịu trách nhiệm về năng lực chuyên môn của người được chỉ định đó, cũng như thông báo cho người trưng cầu hoặc người yêu cầu giám định. Trừ khi luật pháp quy định thời hạn ngắn hơn;
• Người đứng đầu tổ chức được trưng cầu hoặc yêu cầu giám định tư pháp có trách nhiệm chỉ đạo và đôn đốc quá trình thực hiện giám định. Trong trường hợp cần ít nhất 2 người để thực hiện giám định, phải chỉ định một người chịu trách nhiệm điều phối;
• Bảo đảm thời gian, trang thiết bị, phương tiện và các điều kiện cần thiết khác cho quá trình giám định;
• Trong quá trình thực hiện giám định, nếu phát sinh nội dung mới hoặc vấn đề khác, cá nhân hoặc tổ chức thực hiện giám định phải thông báo ngay bằng văn bản cho người trưng cầu hoặc người yêu cầu giám định để thống nhất phương án giải quyết;
• Bồi thường thiệt hại trong trường hợp người thực hiện giám định, do sự phân công của tổ chức được trưng cầu hoặc yêu cầu, cố ý đưa ra kết luận giám định sai gây thiệt hại cho cá nhân hoặc tổ chức;
• Trong trường hợp từ chối tiếp nhận trưng cầu hoặc yêu cầu giám định tư pháp, phải thông báo cho người trưng cầu hoặc người yêu cầu giám định bằng văn bản và nêu rõ lý do trong vòng 5 ngày làm việc kể từ ngày nhận được quyết định trưng cầu hoặc yêu cầu giám định. Trừ khi luật pháp quy định thời hạn ngắn hơn;
• Chịu trách nhiệm về kết luận giám định tư pháp do mình đưa ra.

(Điều 24 Luật Giám định tư pháp 2012, được sửa đổi 2020)

Kết luận

Giám định tư pháp là một quá trình đánh giá về mặt chuyên môn và kỹ thuật đối với các vấn đề pháp lý liên quan đến bằng chứng, chứng cứ, tài sản và giá trị của chúng trong các vụ kiện. Trong quá trình giám định tư pháp, chủ thể có quyền và nghĩa vụ quan trọng để đảm bảo tính minh bạch, công bằng và trung thực của quá trình giám định. Với việc hiểu rõ quyền và nghĩa vụ của mình trong quá trình này, chủ thể có thể đảm bảo sự bảo vệ quyền lợi của mình một cách hiệu quả và công bằng trong các vụ kiện.